Ángela Grassi

Ángela Grassi

Biografía
Nacemento	2 de agosto de 1823 Crema, Italia
Morte	17 de setembro de 1883 (60 anos) Madrid, España
Actividade
Ocupación	escritora, editora literaria, poetisa, novelista
Xénero artístico	Poesía
Familia
Irmáns	Carles Grassi
Descrito pola fonte	Dicionario Enciclopédico Brockhaus e Efron

Ángela Grassi, nada en Crema o 2 de agosto de 1826 e finada en Madrid o 17 de setembro de 1883, foi unha escritora romántica española do século XIX.

Traxectoria

Xuventude

Ángela Grassi naceu en Crema, Italia, o 2 de agosto de 1826, filla de Lucía Techi e o músico Juan Grassi, que casaron despois da conquista do Véneto polas tropas de Napoleón en 1805. En 1829, a familia trasladouse a España cando Juan Grassi conseguiu un posto de músico no teatro de Santa Cruz, en Barcelona. Esta experiencia chegaría a ser un tema importante nas futuras obras de Grassi en forma da nostalxia que sempre tiña polo seu "paraíso perdido", a súa patria italiana. Durante eses anos, a vida artística do pai influíu moito no pensamento da súa filla, quen aprendeu a tocar a arpa e o piano aos once anos. Tamén estudou xeografía, retórica, literatura, arte francesa e italiano e licenciouse de mestra. A intensidade dos seus estudos foi pouco común para unha muller da época.

En 1837, a fundación do Liceo barcelonés causou moitos problemas ao teatro da Santa Cruz, dada a rivalidade iniciada con este novo teatro lírico. En consecuencia, a familia Grassi decidiu mudarse a Madrid. Naquel entón, Grassi xa tivera certo éxito grazas á publicación de varias das súas obras teatrais; en Barcelona iniciara a súa carreira como escritora cando se estreou no que máis tarde sería o Teatro Principal da Cidade Condal o seu drama romántico Lealtad a un juramento ou Crimen y expiación. Ao ano seguinte, xunto co seu irmán Carlos Grassi (1818-1886), compositor operístico de certo renome, publicaron Il proscrito d'Altermburgo, un drama lírico en tres actos con música de Carlos e libreto de Ángela.

En Madrid, Ángela coñeceu o seu futuro marido, Vicente Cuenca, xornalista e crítico de música, quen pouco despois de casaren enfermou e Grassi tivo que coidalo por moitos anos.

Premiada en 1866 pola súa novela Riquezas del alma, gañou o seu ingreso na galería de escritores españois contemporáneos e en 1875 foille outorgado o Premio Rodríguez Cao pola súa obra máis melodramática, La gota de agua. Grassi recibiu moita atención internacional cando o seu libro de lecturas instrutivas, Palmas y laureles (1876), se fixo obrigatorio nas escolas públicas da República de Venezuela. Tamén, adquiriu a súa propia revista, El Correo de la Moda, do seu irmán en 1867 e ela dirixiuna entre os anos 1867 e 1883. Grassi dedicábase a escribir moito para as revistas literarias, e sobre todo para El Correo de la Moda. Ela tamén participaba con frecuencia en Pensamiento, La Ilustración Católica e La Violenta. A maior parte dos seus artigos e folletíns nestas publicacións caracterizábanse polo seu apoio dos valores conservadores dada a nova mentalidade social da época e a censura das publicacións periódicas femininas. As novelas populares de Grassi, Los juicios del mundo (1882-1884) e El favorito de Carlos III (1884-1887), foron publicadas por primeira vez nas páxinas de El Correo de la Moda, do mesmo xeito que as reimpresas do luxo (1881) e Las riquezas del alma (1881-1882).

A morte do seu marido Vicente Cuenca, en 1881, coincidiu coa venda de El Correo de la Moda, aínda que Grassi non deixou de traballar para o novo propietario até a súa morte, ocorrida na súa casa do número 4 da rúa do Espello, en Madrid, o 17 de setembro de 1883.

Contexto histórico

O romanticismo

O romanticismo, a diferenza das súas temperás manifestacións en Alemaña, Inglaterra e Francia, non floreceu en España até a terceira década do século polas fortes raíces católicas do país e a invasión de Napoleón en 1808.

O mercado literario e as revistas para mulleres

O papel das mulleres no campo literario tamén era marcado polas revistas escritas exclusivamente para mulleres desde os 1820s até o seu apoxeo nos 1840s e as décadas despois. As revistas dos anos 1820 e 1830, tal e como o Periódico de las Damas (1822-1823) e El Correo de la Moda (1833-1835), eran escritas por homes para un público feminino, pero outras non menos populares como El Defensor del Bello Sexo (1845) tamén empezaban a verse compostas de artigos e poemas por mulleres.

As románticas

Durante a época romántica en España, había unha transición ao longo da cal a muller empezaba a conseguir os seus propios dereitos. Como nos lembra Susan Kirkpatrick, nun mundo en que a existencia feminina era limitada ao mundo doméstico, a muller era definida polas súas relacións cos homes e a casa. Non era vista como un individuo autónomo, senón como a extensión do seu marido, a perfecta casada e o anxo do fogar. Ou sexa, a subxectividade feminina entendíase só dentro da esfera doméstica. Pola súa banda, Grassi cuestionaba esta imaxe patriarcal ao recoñecer as contradicións e as relacións de desigualdade que esa construción social mantiña. Tanto Grassi como as outras autoras da época loitaban por subverter os seus roles a través da literatura. Con todo, a pesar de todos estes esforzos, o progreso quedaba bastante circunscrito: “… tanto as mulleres como as súas producións poéticas estaban suxeitas a fortes presións sociais que esixían que se conformasen a certas normas,” (Museo Romántico). Noutras palabras, durante a época, “polo mero feito de escribir e dar os seus escritos á prensa, unha muller expúñase ao ridículo ou a desaprobación” (Museo Romántico). No caso de Grassi, a literatura servíalle como unha extensión da alma e un foro para promover a emancipación da muller.

Irmandade Lírica

Pertence ao grupo de escritoras que publicaron no Pensil del bello sexo, suplemento da revista El Genio dirixida por Víctor Balaguer, que é considerada a primeira antoloxía de escritoras españolas. Asinou xunto a Amalia Fenollosa, Carolina Coronado, Manuela Cambronero, María Cabezudo Chalons, Josefa Massanés, Robustiana Armiño e Gertrudis Gómez de Avellaneda entre outras. Ademais mantivo unha relación epistolar con varias delas, especialmente con Vicenta García Miranda. Dedicou un poema a Natalia Boris de Ferrant como adoitaban facer estas escritoras, mantendo así uns lazos de apoio mutuo.

Produción literaria de Grassi

A maioría das súas obras, case exclusivamente publicadas en folletíns, caracterizábanse polas súas tramas amorosas de finais felices. Moitas veces as historias son didácticas no seu afán de predicar os valores tradicionais da época con digresións moralizantes. Grassi adoitaba lamentar a perda dos costumes tradicionais, o perigo dunha liberdade mal entendida e o frío racionalismo da época que deixara á muller nun estado de desilusión. Grassi colaborou con algúns autores do día — Mesonero Romanos, Hartzenbusch e Antonio Ferrer del Río, quen foron os que a animaron a escribir regularmente pola revista Crónica de ambos mundos.

A partir de 1860, ela escribía moitas novelas sentimentais no canto de dedicarse á poesía e ao teatro como nos anos anteriores. Ela adaptábase con facilidade ás novas demandas dunha sociedade en desenvolvemento económico e cos seus folletíns pedagóxicos aconsellaba que as mulleres evitasen o avance das doutrinas francesas e os efectos nefastos do rexeitamento da familia. Así, as súas obras promovían os vínculos familiares a fin de ensinar a importancia do amor desinteresado. Con todo, nalgunhas das súas obras ela reformulaba as súas digresións até confundir as súas leccións morais con transgresións feministas en que pasaxes melancólicas, como os do primeiro ano de matrimonio, Cartas a Julia e El copo de nieve, parecen cuestionar o tratamento da muller.

Moitos dos temas das novelas de Grassi, tal e como a relixión, a maternidade e o amor tamén son evidentes nos seus poemas como "La Fé, "Consejos de una madre a su hija" e "Recuerdos de la Patria". En 1871 ela publicou unha colección titulada Poesías en que todos estes versos saíron unidos e editados. Despois da publicación deste libro Grassi definiu a súa poesía como “páxinas arrincadas á historia da miña vida” “palpitacións do meu corazón” e “ilusións da miña mente”. A súa poesía romántica formou unha parte importante da literatura feminina da época e a crítica actual segue celebrando o seu lirismo subxectivo.

Grassi condenaba as obras de moitos románticos ben respectados, como Lord Byron e José de Espronceda, pero ao mesmo tempo ela participou neste movemento literario e por tanto o estilo romántico é unha parte fundamental da súa produción literaria. Grassi usaba a súa imaxinación e as súas experiencias persoais na vida para crear leccións de virtude nas súas historias que dignificaban ás mulleres. Sobre todo, Angela Grassi foi unha escritora de mulleres e para mulleres. Polo xeral os seus protagonistas femininos, as nais, as fillas e as esposas, eclipsan aos personaxes masculinos. No entanto, en última instancia, a representación da muller na literatura de Grassi é fundamentalmente tradicional, a pesar de que si existen algúns transfondos feministas que protestan discretamente a inxustiza da sociedade e reivindican os dereitos e a dignidade das mulleres.

EL copo de nieve

El copo de nieve, publicado en forma de folletín en 1876, exemplifica a escritura de Grassi. É unha novela sentimental con trazos costumistas — unha "historia breve de bágoas" segundo o prólogo de Grassi — que se centra no contraste de dúas mulleres. Clotilde, a protagonista, sente insatisfeita coa vida doméstica por ideal que sexa e quere escaparse do tedio en busca de si mesma. Juana é a antítese, unha muller humilde que despois da morte dos seus pais sacrifica todo polo seu irmán adoptivo, Miguel.

O ton moralizante é ben didáctico, co fin de "desenmascarar os efectos corruptores das producións literarias realizadas por escritores impíos" (Sánchez Chama). A pesar da súa postura aparentemente conservadora, Grassi utiliza a xustaposición da muller submisa con outra máis ambiciosa para botar luz sobre as contradicións inseparables do papel tradicional asignado á muller nunha sociedade en que quedaba marxinada.

De acordo coas tendencias románticas, Grassi recorre a imaxes da natureza como reflexo da disposición humana e emprega as técnicas de clarescuro e peripecia. Os temas principais do copo de neve inclúen as paixóns enganosas, a abnegación e sobre todo a fugacidade da felicidade, destacada nas últimas palabras da novela:

Non teme á vellez a que saborea gócelos inefables do deber cumprido, a que sabe en que consiste a poesía da vida! Ditosa a que refrea a súa imaxinación e segue as estreitas vías do deber e a prudencia, porque a felicidade é un copo de neve que se toca ao chan convértese en lodo! (Grassi)

Obras

Novelas

• El último rey de Armenia. Novela histórica. (Detalles descoñecidas)
• El bálsamo de las penas. Novela de costumes. 4 Tomos. Madrid, 1864.
• El lujo. Novela de costumes. Madrid: Academia Tipográfica, 1865.
• El camino de la dicha. Novela orixinal. Madrid: Imprenta de ‘O Cascabel’, 1866.
• Las riquezas del alma. Novela de costumes. Madrid: Imprenta de ‘O Cascabel’, 1866. Dous tomos.
• Los que no siembran, no cogen. Madrid: M. Galiano, 1868.
• La dicha de la tierra. Diario de Barcelona, 1868.
• La gota de agua. Madrid: Imprenta de G. Estrada, 1875. Dous tomos.
• El copo de nieve. Novela de costumes. Madrid: Imprenta de G. Estrada, 1876.
• El capital de la virtud. Novela de costumes. Valencia: Imprenta Católica, 1877. Dous tomos.
• Marina. Madrid: Imprenta de G. Estrada, 1877. Dous tomos.
• Los juicios del mundo. Novela de costumes. O Correo da Moda, 1882-84.
• El favorito de Carlos III. Novela histórica. O Correo da Moda, 1884-1887.
• Cuentos pintorescos. Barcelona: Bastinos, 1886. Dous tomos. (Data do tomo primeiro descoñecido)

Obras dramáticas

• El príncipe de Bretaña. (Detalles descoñecidos)
• Lealtad de un juramento o Crimen y expiación. Barcelona: D. M. Saurí, 1842. Dous tomos.
• Il proscrito d’Altemburgo. Barcelona, Tipografía do Constitucional, 1843.

Obras poéticas

• Poesías de la señorita doña Ángela Grassi. Madrid: J. Trujillo, 1851.
• Poesías. Madrid: M. Campo-Redondo, 1871

Outros traballos

• Rafael o los efectos de una revolución. (Detalles descoñecidos)
• Los últimos días de un reinado. (Detalles descoñecidos)
• El heroísmo de la amistad o los Condes de Rocaberti. Barcelona: Mayol e Cfa, 1842. Dous tomos.
• Manual de urbanidad para uso de la juventud de ambos sexos. Madrid, Calleja, López e Rivadeneyra, 1862.
• El primer año de matrimonio. Barcelona: Salvador Manero, 1877.
• Palmas y laureles. Barcelona: Bastinos, 1884.

Véxase tamén

Bibliografía

• Caballé, Anna, Tania Pleitez, Mais María. Prado, and Garretas María-Milagres Rivera. A Vida Escrita Polas Mulleres, III. [Barcelona]: Lumen, 2004.
• Grassi, Angela e Chama Iñigo. Sánchez. O Copo De Neve. Madrid: Editorial Castalia, 1992.
• Sánchez, Chama Iñigo. Galería De Escritoras Isabelinas: A Prensa Periódica Entre 1833 E 1895. Madrid: Edicións Cátedra, 2000.
• Mayoral, Mariña. Escritoras Románticas Españolas. Madrid: Fundación Banco Exterior, 1990.
• Caballé, Anna. A pluma como espada. Barcelona: Random House Mondadori, 2004
• Galerstein, Carolyn L., and Kathleen McNerney. Women Writers of Spain: an Annotated Bio-bibliographical Guide. New York: Greenwood, 1986.
• Rodríguez Núñez, Victor. “Poesía e [in]subordinación nacional en Getrudis Gómez de Avellaneda.” Temas. Non. 32: 59-70 (Jan.-March, 2003).
• Kirkpatrick, Susan. As Románticas: Women Writers and Subjectivity in Spain, 1835-1850. Berkeley: Universit of California Press, 1989.
• Grassi, Angela. O Copo de Neve. Alacante : Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes, 1999. http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/01472741011258306311291/index.htm
• Fernández-Medina, Nicolás. "Atomism and the Feminine Ideal in Ángela Grassi's O copo de neve," 2011.